HÜZÜN YILI VE TAİF

23.1. Boykot Sonrası

Boykot sonrası Hz.Muhammed@ ve müminler sevinemediler. Zira Haşimoğulları bütün sermayelerini tüketmiş, iyice fakirleşmişlerdi. Müminler de hakeza aynı durumda idiler. Bütün bunların yanında Ebu Talip hastalanmış ölüm döşeğinde yatmaktaydı. Hz.Muhammed’in@ her zaman arkasında duran ve O’nu koruyan bu önemli şahsiyetin kaybedilme tehlikesi ile yüz yüze gelinmişti. Ancak diğer taraftan Mekke müşrik elitlerinin de boykot nedeniyle çevre Arap kabileleri nezdinde prestijleri sarsılmıştır. Zira mukaddes beldede o beldenin sakinlerine yapılan kötü muamele Kabe’nin kuruluş felsefesine uymamaktadır. Bu nedenle çevre Arapları Hz.Muhammed’e@, Haşimoğulları’na ve müminlere yapılan bu boykotun yanlışlığını tartışır olmuşlardır. Mekke müşrik ileri gelenleri uyguladıkları boykot konusunda haklı olduklarını ispat etmek için şirk sisteminin faziletlerini(!), Allah’ın ortaklarını(!) anlatmak için şehir şehir / belde belde dolaşmakta ve çevre Arap kabilelerini kendi yanlarında yer almaya ikna etmeye çalışmaktadırlar.

Bununla beraber Ebu Talib’in hastalanması Mekke müşrik elitleri için bir umut ışığı da yakmıştır. Hz.Muhammed’in@ arkasında duran bu güçlü desteğin yıkılması halinde O’nu yakalayıp yok etmenin kolay olacağını düşünmektedirler. Cenab-ı Hak ise geçmiş tarihte de elçileri yakalayıp ortadan kaldırmak isteyen müşrik toplumların kendilerinin yok olduğunu örneklendirerek onları tehdit eder. Onların Hz.Muhammed’in@ desteksiz kalmasını gözetleyip durmalarının boş olduğunu, zira bütün arşın ve çevresinin peygamberin ve müminlerin en büyük destekçisi olduğunu belirtir. Çevre ülke ve kabilelerdeki yöneticilerin onun ve müminlerin yok edilmesinin önündeki en büyük engeli oluşturduğunu vurgular.

Cenab-ı Hak, Hz.Muhammed@ ve müminlere verdiği destek ile tevhit hareketini yükselteceğini ve bu yükselişin asla önlenemeyeceğini müjdeler. Gelecekte bütün kabilelerin tevhit oluşturarak mülkü / yönetimi Allah’ın ilahi öğretisi üzerine bina edeceklerini ve o gün hakimiyetin Kahhar olan Allah’a ait olacağı uyarısında bulunur. Bu nedenle Mekkelilerin sonradan çok pişman olacakları bir girişimde bulunmalarının çok yanlış olduğunu ve bu yanlışı işledikleri takdirde yaptıkları hatadan geri dönüşün de mümkün olmadığı uyarısını geçmiş toplumların başına gelen bela ve felaketleri anlatarak yapar. Bütün bu hususlara Mü’min / Gafir suresinin giriş kısmında ifade eder.

 

Rahman Rahim Allah Adına.

 1-22- Hâ Mîm. Bu kitabın indirilişi, Azîz ve Alîm olan Allah tarafındandır. O’dur günahı bağışlayan, tövbeyi kabul eden, azabı şiddetli olan ve kullarına bol nimet ikram eden. O’ndan başka ilah yoktur. Dönüş de O’nadır. İnkarcılardan başkası Allah’ın ayetleri hakkında mücadele etmez. Onların (tevhit hareketini kötü gösterme amaçlı propaganda yapmak için) şehir şehir / belde belde dönüp dolaşmaları seni endişeye düşürmesin. Onlardan önce Nuh kavmi ve onlardan sonraki birtakım topluluklar da inkâr etmişlerdi. Bu ümmetler / topluluklar kendi peygamberlerini yakalayıp yok etmek için teşebbüste bulunmuşlardı. Hakkı yok etmek için batıl / şirk görüşleri ileri sürerek mücadele etmişlerdi. Sonunda Ben de onları kıskıvrak yakalayıverdim. İşte, azabım nasılmış gördüler. Böylece Rabbinin “Muhakkak ki onlar ateş ehlidir” sözü o inkarcılar üzerine hak oldu.  Arşı taşıyan ve onun (arşın) etrafındaki kimseler, Rablerine hamd ederek / yönelerek tesbih ederler / hedefe doğru ilerler ve O’na inanırlar / O’na güvenirler. İman edenler için bağışlanma dilerler ve şöyle derler: “Rabbimiz! Sen rahmetle ve ilimle her şeyi kuşattın. Onun için tövbe eden ve senin yoluna tabi olanları bağışla ve onları cehennem azabından koru! Rabbimiz! Onları ve onların atalarından, eşlerinden ve soylarından ıslah edici eylemlerde bulunanları vaad ettiğin Âdn cennetlerine koy. Muhakkak ki Aziz / mutlak galip ve Hakim / hüküm ve hikmet sahibi olan Sensin. Onları kötülüklerden de koru. Sen kimi kötülüklerden korursan, işte o gün elbette ona rahmet etmişsindir. İşte bu, en büyük kurtuluştur.”  İnkarcılara ise mutlaka şöyle seslenilir: “Şüphesiz ki Allah’ın gazabı / buğzu, sizin kendi kendinize olan buğzunuzdan / kızmanızdan daha büyüktür. Zira siz imana / güvenmeye çağrılırdınız da inkâr / ret ederdiniz.”  Onlar (İnkarcılar) dediler ki: “Rabbimiz! Bizi iki kere öldürdün, iki kere dirilttin. Şuçlarımızı da itiraf ediyoruz. Artık bundan sonra kurtuluş için bir yol var mı?” İşte bu, sizin tevhit için Allah’a çağrıldığınız zaman inkâr etmeniz ve O’na ortak koşulunca da inanmanız sebebiyledir. Artık hüküm, yüceler yücesi ve Büyük olan Allah’a aittir. O (Allah) ki, size ayetlerini göstermekte ve size gökten bir rızık indirmektedir. Ancak bundan O’na gönülden yönelenden başkası öğüt almaz.  Haydi, inkârcılar hoşlanmasa da dini sadece Allah’a has kılarak O’na ibadet edin. / boyun eğin / itaat edin. O, dostlarının derecelerini yüceltir. Arş’ın sahibidir: O, toplanma  / kavuşma / buluşma günü hakkında uyarmak için kendi emrinden / kendi işinden olan ruhu (vahyi) kullarından dilediğine ilkâ eder./ indirir.  O gün (toplanma / kavuşma / buluşma günü) onlar, meydana çıkarlar. Onların hiçbir şeyi Allah’a gizli kalmaz.  O gün mülk kimindir? Elbette sadece tek ve kahhâr olan Allah’ındır!  Bugün herkese kazandığının karşılığı verilir. Artık bugün zulüm yoktur. Muhakkak ki Allah, hesabı çabuk görendir. Yaklaşmakta olan gün hakkında onları uyar. O zaman kalpler korku ile boğaza gelir dayanır. Zalimler için ne sıcak bir dost ne de sözü dinlenir bir şefaatçi vardır. O (Allah), gözlerin hainliğini ve kalplerin gizlediğini bilir.  Allah hakkı ikame eder / gerçekleştirir. Onların O’na ortak koştukları ise hiçbir şeyi ikame edemezler / gerçekleştiremezler. Muhakkak ki Allah, en iyi işiten, en iyi görendir. Onlar yeryüzünde dolaşmadılar mı ki kendilerinden önceki kişilerin akıbeti nasıl olmuş görsünler. Onlar, yeryüzünde kuvvet ve eser bakımından kendilerinden daha üstündüler. Böyle iken Allah onları günahları sebebiyle yakalayıverdi. Onları Allah’a karşı koruyan birileri de olmadı.  İşte bu, onlara peygamberleri apaçık delillerle gelmiş olmalarına rağmen inkâr etmeleri sebebiyledir. Bu yüzden Allah da onları yakalayıverdi. Şüphesiz O, güçlüdür, cezalandırması da çok şiddetlidir. (Mü’min Suresi 1-22)

 

Cenab-ı Hak, Mekke müşrik ileri gelenlerinin hata yapmamaları konusunda uyarı yaptıktan sonra onların niyetlerinin ne olduğunu Hz. Musa @ ve Firavun arasında cereyan eden kıssa üzerinden anlatır.

Önce Hz.Muhammed’in@ destekçilerine yapılan baskı, şiddet ve boykot,  Firavun’un Hz.Musa’nın @ destekçilerine yapmış olduğu soykırım ile özdeşleştirilir. Daha sonra Firavun timsalindeki Ebu Cehil’in Hz.Muhammed’i@ öldürme niyetine işaret edildikten sonra müşriklerin peygamberimizin Mekke’de fitne / kargaşa çıkardığına ilişkin olarak çevre Arap kabileleri nezdinde yaptığı propaganda gündeme getirilir. Hz.Muhammed’in@ Mekke’nin Firavunlarından Allah’a sığınması ise Hz.Musa’nın @ Firavunun tuzaklarına karşı Allah’a sığınması metaforu ile anlatılır.

 

23–27- Andolsun Musa’yı ayetlerimizle ve apaçık bir delille / sultanla Firavun’a, Hâmân’a ve Kârun’a gönderdik. Fakat onlar; “O bir sihirbazdir, çok büyük bir yalancıdır” dediler.  Böylece o (Musa), katımızdan onlara hakkikati getirince onlar; “Onunla (Musa ile) birlikte iman edenlerin oğullarını öldürün, kadınlarını ise sağ bırakın.” dediler. Ama inkarcıların planları, her zaman boşa çıkar. Firavun; “Bırakın beni, Musa’yı öldüreyim, o da Rabbini yardıma çağırsın. Muhakkak ki ben onun, sizin dininizi değiştirmesinden veya ülkede kargaşa / fitne / anarşi çıkarmasından korkuyorum” dedi.  Musa; “Muhakkak ki ben hesap gününe inanmayan, bütün zorba kibirlilerden, benim de Rabbim ve sizin de Rabbiniz olan Allah’a sığınırım” dedi. (Mü’min Suresi 23-27)

 

23.2. Ebu Talip’in Vefatı Öncesi Vasiyetleri

Ebu Talip boykotun sona ermesinden kısa bir süre sonra hastalandı. Ebu Talip’in öleceğini anlayan Mekke’nin bütün eşrafı başına toplandı. Ölmek üzere olan Ebu Talip ile bu ileri gelenler arasında bir diyalog gerçekleşti. Bu görüşmede elbette ki peygamberimizde hazır bulunmaktaydı.

Mekke müşrik ileri gelenleri ile Ebu Talip ve peygamberimiz arasında geçen diyaloğu Kur’an bize Mü’min / Gafir suresindeki Firavunun yöneticilerinden olup da imanını gizlemiş kişi ile Firavun ve avanesi arasında geçen kıssa metaforunda sunmaktadır.

Ebu Talip zahiren iman etmemiş olmasına rağmen peygamberimizi en zor günlerinde bile korumuş ve destek olmuştur. (Kıssada Firavun’a yakın yöneticilerinden olup da imanını gizlemiş kişiye kinaye / metafor olarak)

Ebu Talip’in iman etmemiş görünmesi, peygamberimizin ve müminlerin çok faydasına idi. Eğer o imanını açıkça ilan etmiş olsaydı peygamberimize kalkan olamazdı. Zira, Ebu Talip Darun Nedve’nin önemli üyelerinden birisiydi ve Ebu Talip’in iman etmesi demek bugünkü tabir ile dokunulmazlığınin kaldırılması demekti. Onun dokunulmazlığının olması aynı zamanda peygamberimizin de dokunulmazlığını sağlıyordu. Ancak artık Ebu Talip’e ölüm vakti gelmişti ve kendisinden sonra peygamberimizi kim koruyacaktı. Mutlaka bir şeyler yapılmalıydı. Ebu Talip ölüm döşeğinde yapacağı konuşma / vasiyet ile peygamberimize ilişilmemesi, onun öldürülmemesi gerektiği konusunda Mekke müşrik ileri gelenlerini ikna etmeliydi.

Hazır boykotun kırılması hususunda bazı kabilelerin kalpleri yumuşamışken ya da onların bir kısmı böyle devam ederlerse başlarına ne geleceğini anlamışken onları peygamberimize karşı yok edici bir tavır ve davranıştan uzak durmaları gerektiğini anlatmalıydı. Nitekim ruhunu teslim etmeden önce Ebu Talip, başına toplanan Mekke müşrik ileri gelenlerine bir konuşma yaptı ve yeğenine bir kötülük yapılmamasını aksi takdirde kendilerinin başına büyük bir felaket geleceğini onlara bildirdi.

Ebu Cehil ve etrafındaki şeytanlar, boykotun kırılmasından sonra şunu görmüşlerdi; Kureyş’in içerisindeki hiç bir kabile tek başına Hz.Muhammed’i@ ortadan kaldırmak için girişimde bulunamayacaktı. Zira Kureyş içerisindeki kabilelerin birbirleri arasındaki rekabet onları tedbirli davranmaya itiyordu.  Hangi kabile bu yanlışı yaparsa, diğerleri birleşip o kabileyi tasfiye edecekti. Bu nedenle kabileler birbirlerini kolluyor ve asla hep birlikte olmayan bir harekete katılmıyorlardı. Bu nedenle Ebu Cehil şeytanının Hz.Muhammed’den@ kurtulmak için aradığı formül bütün kabilelerin birleşerek onu ortadan kaldırması idi. Fakat bu hareketin tüm Arap yarım adasındaki diğer kabileleri kendi aleyhlerine birleştireceği ve büyük devletleri de arkasına alarak Kureyş aleyhine yapılacak bir ittifakın Kureyş’in Mekke’den sürülme tehlikesi de mevcuttu.  Yani Kureyş’in yapacağı büyük bir yanlış, Kureyş ile çevre kabileler arasındaki rekabeti devreye sokacak ve çevre kabileler geçmişte yaptıkları gibi Kureyş’i yine Mekke’den sürüp çıkarabilecekti.  Ebu Talip Kureyş için başına gelecek en büyük belanın, böyle bir bela olacağına işaret etti. Kureyş’in böyle bir hata yapmasının kendilerine pahalıya mal olacağını anlatmaya çalıştı.

İşte bundan dolayı Ebu Talip onları hem yeğeninin daveti hem de yeğenine karşı alacakları tutumla ilgili olarak pozitif düşünmeye çağırdı. Diğer taraftan yeğeni eğer yalan yere bir iddiada bulunuyorsa elbette bunun sonucunun kendisinin aleyhine olacağını bildirirken, şayet doğru söylüyorsa o zaman da sonucun tüm Mekkelilerin lehine tecelli edeceğini düşünmelerini, bu nedenle ona dokunulmamasını salık verdi. Yeğenine karşı yapılacak yanlış bir hareketin de kesinlikle Kureyş’in aleyhine sonuçlanacağını hesap etmeleri gerektiğini bildirdi.

Dahası Ebu Talip, şu anda Arap yarımadasının kuzeyindeki ülkeleri bütünüyle İran kralı 2. Hüsrev’in işgal etmesiyle her tarafa egemen olsa da bunun uzun sürmeyeceğini ifade ederek dikkatli olunması, İran egemenliğine güvenerek pervasız davranılmaması gerektiğini belirtti. Rüzgârın dönerek Bizans’ın yeniden bölgede nüfuzunu sağlaması halinde bu tür pervasız hareketlerin kendi aleyhlerine döneceği konusunda da onları uyardı. Bunun üzerine Mekke müşrik ileri gelenlerinden birisi (muhtemel Ebu Cehil: Firavuna kinaye olarak) kendilerinin de en doğru yola iletme / en doğru politikayı belirleme hususunda çalıştıklarını belirtti. Ayrıca şu andaki seçtikleri yolun alternatifinin olmadığını ve en doğru politika olduğunu iddia etti. Yani bu durumda peygamberimizin yanlış olduğunu ve gerekirse onu tepelemeleri gerektiğini diplomatik bir dille ifade ettiler.

Fakat Ebu Talip ölüm döşeğinde bile Kureyş’in geleceğinden endişe ettiğini belirtti ve Kureyş’in sonunun Nuh, Semud, Ad ve diğerlerinin ki gibi büyük bir azap / yıkım felaketi ile karşı karşıya kalınacağı endişesi taşıdığını ifade etti. Ayrıca nasıl ki Kureyş’i buraya yerleştiren ve insanları tevhit inancına çağıran Hz. İbrahim @ bir peygamber (Kıssa da Hz.Yusuf ve onun ideolojisine kinaye yapılır) ise ondan sonra bir peygamber gelmeyeceğini nasıl iddia edebiliyorsunuz diye de onları yanlış düşüncelerinden vazgeçirmeye çalışır.

 

28-35- Firavun yakın çevresinden olup da imanını saklayan bir adam şöyle dedi: “Bir adamı, sırf ‘Rabbim Allah’tır’ dediği için öldürecek misiniz? Hâlbuki o, kesinlikle size Rabbinizden delillerle gelmiştir. Kaldı ki O, eğer bir yalancıysa bir bakarsın ki onun yalanı kendi aleyhine oluvermiştir. Yok eğer gerçeği söylüyorsa, tehdit ettiklerinin hiç değilse bir kısmı gelip sizi bulacaktır. Çünkü Allah yalan dolanla aşırı giden hiçbir kimseyi asla hedefine ulaştırmaz.”  (Yine o iman eden adam sözlerine devamla) “Ey kavmim! Bugün iktidar sizin tekelinizde yeryüzünde / bu ülkede ezici güç sahibisiniz, tamam ama, eğer Allah’ın hışmına maruz kalırsak bizi kim kurtaracak?” dedi. (Bunun üzerine) Firavun dedi ki: “Ben size kendi görüşümü bildiriyorum ve ben sizi doğru olan alternatifsiz bir yola yöneltiyorum” İman etmiş olan kimse ise dedi ki: “Ey kavmim! İnanın ki ben, ahzab günü (çevre kabilelerin / hiziplerin birleşip üzerinize gelmesi) gibi bir günün, sizinde başınıza gelmesinden korkuyorum! Yani Nuh Kavmi’nin, Âd’ın, Semud’un ve onlardan sonrakilerin uğradığı türden bir helakın benzerinden korkuyorum. Fakat Allah, kullarına haksızlık etmeyi asla istemez. Ey kavmim! Şüphesiz ben size gelecek o feryat / bağrışma / çağrışma/   kaçışma gününden korkuyorum. O gün arkanızı dönüp kaçmaya çalışacaksınız fakat Sizi Allah’tan koruyacak birini bulamayacaksınız. Zira her kimi de Allah şaşırtırsa, artık ona yol gösteren kimse bulunmaz. And olsun ki bundan önce Yusuf da size delillerle gelmişti. Ama o zaman da onun size getirdiği şeylerde şüphe edip durmuştunuz. Nihayet o helâk olduğunda (vefat ettiğinde / sistemi yıkıldığında) da kalkıp ‘Bundan sonra Allah bir daha asla Elçi göndermeyecek’ dediniz.” İşte Allah, düştükleri kuşku bataklığında debelenerek kendilerini harcayanları böyle yoldan çıkartır. Bu gibiler kendilerine ulaşmış hiçbir belge ve yetki olmadan Allah’ın ayetleri hakkında mücadele ederler. (Bu durum), hem Allah katında hem de iman edenler yanında büyük bir bayağılaşmadır. İşte Allah, her kibirli zorbanın kalbini böyle mühürler. (Mü’min Suresi 28-35)

 

Allame Kastallani’nin “Mevahibül Ledünniye” eserinde Hişam bin Muhammed bin Esaib Kelbi’ye istinaden Ebu Talib’in ölüm döşeğindeyken Kureyş’in kabile reisleriyle yaptığı görüşmeye ilişkin rivayet ise şöyledir;

“Ebu Talib, bu görüşmede Kureyşli kabile reislerine şöyle vasiyet etmiştir: ‘Bakın! Şu Kabe’ye hürmet edeceksiniz. Zira Rabbinizi ancak bu şekilde memnun edebilirsiniz. Birbirinizin hakkını yemeyeceksiniz. Davet verenin davetini kabul edeceksiniz. Dilenci ve dilek sahibinin ihtiyaçlarını karşılayacaksınız. Akraba ve yakınlarınıza merhametli davranacaksınız. Doğruyu söyleyecek ve emanetlerinize sadık kalacaksınız. Ben sizin Muhammed’e iyi davranmanızı vasiyet ediyorum. Çünkü O, Kureyş’te emin ve bütün Arabistanda en sadık (doğru sözlü, doğru hareketli) kişi olarak tanınıyor. O, benim size tavsiye ettiğim bütün meziyetlerin toplamıdır. O, öyle bir şey getirmiştir ki, kalp onu kabul ediyor ama dil insanların husumeti sebebiyle reddediyor. Fakat Allah’a yemin ederim benim gözlerim, Arabistanın fakir fukaralarının etrafındaki insanların ve diğer mazlum kişilerin öne çıkıp onun davetini kabul edeceklerini, onun kelimesini tasdik edeceklerini, onun davasını ileriye götüreceklerini, onun da onları yanına alıp tehlikelerle dolu denize atlayacağını ve Kureyşin kabile reislerinin ve eşrafının da avuçlarını yalayacaklarını görüyor gibiyim.’”

Ölüm döşeğinde olan Ebu Talip’in bu konuşması Mekke müşrik ileri gelenleri üzerinde etkili oldu. Özellikle böyle duygusal bir ortamda yapılan konuşma, ileri gelenlerin duygulanmasına yol açtı. Fakat Ebu Cehil (Firavun metaforu) tekrar devreye girdi ve kurnaz bir politika ile ileri gelenlerin Ebu Talip’ten etkilenmesinin önüne geçmeye çalıştı. Hz.Muhammed’in @ getirdiği ilahi öğreti gibi yüksek değerli, halk tarafından beğenilecek güzel sözler, söylemler ve propaganda ([1]) üretmesi için Ebu Cehil kendi yandaşlarından (kıssadaki Haman metaforu)  yardım istedi. Onun avenesinden talep ettiği bu söylem ve propaganda öyle değerli ve yüksek hedefleri içersin ki, böylece iktidarda kalma hususunda iyi bir vasıta / araç olsun. Ebu Cehil’in bu girişimi şimdiye kadar yaptığı tüm baskı, şiddet, boykot ve zorbalıklarına rağmen iktidarının elinden kaymakta olduğunu göstermektedir. O iktidarda kalmak için ilahi öğretinin halkı etkileyen yüksek hedefleri, değer yargıları ve söylemlerine benzeyen söylemlere / politikaya ihtiyaç hissetmektedir.  Bu nedenle yardımcılarından / yandaşlarından (Haman metaforu) kendisine iktidarının devamını sağlayacak enstrümanlar, araçlar bağlamında söylemler üretmelerini istemektedir. Diğer bir ifade ile Ebu Cehil’in avanesinden talep ettiği bu söylem / politika / tezler öyle olsun ki Hz.Muhammed’in getirdiği söylemler, değer yargıları, politika ve ilahi öğretiler gibi yüksek hedeflere (gökler, sebepler metaforu) benzer olsun. O böylece halkı kolay bir şekilde kandırmak ve etkilemek istedi. O, her ne kadar Hz.Muhammed’in (Hz.Musa’ya kinaye ) yalancı olduğuna ve bundan asla şüphesi olmadığına  inansa da ve dolayısıyla onun getirdiklerini kendi söylemine almaya karşı olsa da halkı kandırmak ve etkilemek için bu tür bir söylem / politika / argüman değişikliğine gidilebileceğini belirtti.

Böyle bir siyasi manevra ile Ebu Cehil, Ebu Talip’in diğer ileri gelenleri etkilemesinin önüne geçmeye çalışır.

 

36-37- Firavun dedi ki: “Ey Haman! Benim için yüksek bir kule bina et (benim için Musa’nın ilahının inzal ettiği söylemlere erişecek çok yüksek hedefleri olan bir söylem geliştir), öyle ki o sebeplere (hedeflere / göklerin yollarına / yükselmenin yol ve araçlarına) ulaşırım. Semâların sebeplerine (yollarına / kapılarına). Bu sayede Musa’nın ilahına erişebileyim! Hoş ben onun bir yalancı olduğundan kesinlikle eminim ya!” Böylece bu kötü davranışı, Firavun’a böylesine güzel göründü ve (hakikate giden) yoldan alıkonuldu. Firavun’un planı çöküşünü hızlandırmaktan başka bir işe yaramadı. (Mü’min Suresi 36-37)

 

Ancak Ebu Talip (iman eden kişiye kinaye), Ebu Cehil’in bu siyasi manevrasını bozmak için söze girer ve Mekke müşrik ileri gelenlerini akl-ı selim davranmaya davet eder.

 

38- İman eden kişi dedi ki: “Ey kavmim! Bana uyun ki sizi olgunluğa erdirici / akl-ı selim yola yönlendireyim.” (Mü’min Suresi 38)

 

Bu görüşmeden sonra Ebu Talip yeğeni ile özel bir görüşme yapmak istediğini belirtti ve ileri gelenler başka bir odaya alındı. Ebu Talip peygamberimizle son görüşmesini yaptı. Bu görüşmede kendisinin ölümünden sonra Haşimoğullarının reisliğine Ebu Leheb’in geçeceğini ve onun koruma yapmayarak müşriklerden yana olacağını söyledikten sonra müşrik ileri gelenler ile bir görüşme yapmasını ve bu işi bir çözüme kavuşturmak için son bir müzakere yapmasını istedi.

Hz.Muhammed@, amcasının isteği üzerine Mekke müşrikleri ileri gelenlerin bulunduğu odaya girdi ve Mekke müşrik ileri gelenlerinin bazılarının, özellikle boykotu kırmada ön ayak olmuş olanlarının, kendisine karşı yumuşamış hallerini hemen fark etti. Fakat Ebu Cehil ve avanesi onların Hz.Muhammed’in@ safına geçmelerini engellemek için  söylemlerinde değişiklik yaptılar. Hz.Muhammed’e@ nazil olan ve öncesinde de herkesin bildiği İlahi öğreti (bu günkü tabirle dini  söylemler) içeren söylemler ile konuşmaya başladılar. Onların bu tarz söylem / politika / argüman ile kalbi yumuşamış ileri gelenlerine yaklaşmalarının altında yatan niyeti peygamberimiz hemen anladı. Onlar bu söylemlerle kendi yollarının da doğru olduğunu ifade etmeye çalışıyorlardı. Peygamberimizin teklif ettiği dünya görüşü ile kendi şirk sistemleri arasında benzerlik oluşturmaya ve böylece peygamberimizi kendi yollarına razı etmeyi denediler. Peygamberimiz şirk ile tevhidin asla aynı olmadığını, şirkin toplumu felakete / ateşe götürürken kendi davetinin cennete / huzura / kurtuluşa götürdüğünü ifade etti;

 

39-43- “Ey kavmim! Bu dünya hayatı sadece kısa vadeli / geçici bir hazdır / kazanımdır. Ahiret ise kesinlikle karar kılınacak (devamlılığı / sürdürülebilirliliği / sürekliliği olan) yerdir. Her kim bir kötülük yaparsa, ona sadece yaptığının karşılığı kadar bir ceza verilir. Ama erkek olsun, kadın olsun, her kim mümin olarak ıslah edici eylemlerde bulunursa, işte onlar, orada hesapsızca rızıklanmak üzere cennete girerler. Ey kavmim! Benim için nasıl bir hal ki / ne biçim iş bu, ben sizi kurtuluşa çağırıyorum fakat siz beni ateşe çağırıyorsunuz. Siz beni Allah’ı inkâr etmeye ve hem de (tanrısal bir nitelik taşıdığı) hakkında hiç bilgim olmayan şeyleri O’na ortak koşmaya davet ederken ben ise sizleri Azîz (mutlak galip, çok güçlü) ve Gaffâr’a (çok bağışlayıcı olan Allah’a) çağırıyorum. Kesinlikle sizin beni çağırdığınız şey ne dünyada ve ne de ahirette kendisine çağrılmaya layık bir şey değildir. Zaten muhakkak ki dönüşümüz de Allah’adır. Ve muhakkak ki haddi aşanlar, cehennem ashâbının ta kendileridir.” (Mü’min Suresi 39-43)

 

Hz.Muhammed’in@ Mekke müşrik ileri gelenlerine verdiği karşılık ile aşağıdaki dersler verilir;

1-Uzun vadeli politika yapılması gerektiği ve günü birlik politikalardan vazgeçilmesi gerektiği,

2- İyilik, güzellik ve islah edici eylemleri içine alan politikalar geliştirilmesi gerektiği,

3- Arabistan’ın, özelde ise Mekke’nin içinde bulunduğu durumun vahim olduğu ve giderek ateşe sürüklendiği ve bu nedenle kurtuluş reçeteleri üzerinde çalışılması gerektiği,

4- Kurtuluş için Allah’a dönülmesi, Allah için insanlara faydalı şeylere yönelinmesi gerektiği,

5- Halk için hiçbir faydayı ve iyiliği düşünmeyen kabileci şirk sistemini ve bu sistemin sahiblerini yani ortaklarını / yerli işbirlikçilerini / şeriklerini / rablerini terk etmek gerektiği.

Hz.Muhammed@ bu vurgularını yaptıktan sonra bir gün bu söylediklerini bir bir hatırlayacaklarını ve kendisinin sadece önlerindeki tehlikeyi haber verdiğini belirterek sözlerini tamamlar.

 

44- “Ve bir gün gelecek, bu sözlerimi bir bir hatırlayacaksınız. Bense sorumluluğuma ilişkin hükmü Allah’a havale ediyorum. Şüphesiz Allah, kullarını en iyi görendir” dedi. (Mü’min Suresi 44)

 

23.3. Ebu Talip’in Vefatı Sonrası Hz.Muhammed’in ve Müminlerin Moral İhtiyacı

Ebu Talip vefat ettikten sonra Hz.Muhammed’in@ yalnızlığı, korumasızlığı izahtan varestedir. Bu durumda onun ve etrafındaki müminlerin moral ve motivasyona ihtiyacı vardır. Bundan sonraki hayatlarında başlarına ne tür felaketler geleceğini tahmin etmek oldukça kolaydır.

Cenab-ı Hak elçisine ve müminlere mucizevi bir ihbar olarak kendilerini Mekkeli müşrik azgınların tuzaklarından koruyacağını Hz.Musa’yı @ Firavunun tuzaklarından koruması metaforunda bildirir. Ayrıca Mekkeli müşrik azgınların gelecekte çok büyük bir yıkımla yıkılacaklarını, esas felaketlerin onların başına geleceğini ahirette karşılaşacakları azap metaforu ile işaret eder.

 

45- 52- Sonra Allah onu (Musa’yı) kavminin kurdukları çirkin tuzaklardan korudu. Firavun’un ehlini (yakınlarını) ise azabın en kötüsü ile kuşattı, Ateş! Onlar sabah akşam (daima) ona (ateşe) arz olunurlar. Son saat gelip çattığında: “Firavun’un ehlini (yakınlarını) azabın en şiddetlisine sokun!” (denilecek.) Onlar ateş içinde birbirleriyle tartışırlarken, zayıf olanlar, büyüklük taslayanlara: “Şüphesiz bizler size uyan kimseler idik. Şimdi siz bizden, ateşten bir bölümü savabiliyor musunuz?” derler. Büyüklük taslayanlar: “Şüphesiz hep beraber onun içindeyiz. Şüphesiz Allah, kullar arasında hükmünü vermiştir” dediler. Ateş içindeki kimseler, cehennem bekçilerine: “Rabbinize dua edin de bir gün olsun bizden azaptan hafifletsin” dediler.  Onlar (Bekçiler): “Size Elçileriniz açık kanıtları getirmediler miydi?” diye sorarlar. Onlar: “Evet (getirmişlerdi)” derler. Onlar (Bekçiler): “Öyle ise kendiniz dua edin” derler. Kâfirlerin duası sadece şaşkınlıktadır (boşa çıkmıştır).  Şüphesiz Biz Elçilerimize ve iman etmiş kişilere şu dünya yaşamında ve şahitlerin kalktığı (şahitlik edecekleri) günde (kıyamette) kesinlikle yardım ederiz.  O gün zalimlere özür dilemeleri fayda vermez. Ve onlara lânet vardır, yurdun en kötüsü de onlar içindir. (Mü’min Suresi 45-52)

 

Cenab-ı Hak, Mü’min Suresinin müteakip ayetlerinde müminlere ve elçisine mücadelelerinde sağlam durmaları için moral vermeye devam eder. Bu minvalde olmak üzere O, Hz.Musa’ya @ rehberlik etmek için Kitabı inzal etmesi ve Hz.Musa’dan @ sonra İsrailoğullarının bu ilahi öğretiye mirasçı kılınması gibi Hz.Muhammed’in@ de mücadelesi boyunca kendisine rehberlik edecek kitaba muhatap olacağını ve daha sonra ise müminlerin bu rehber kitabın mirasçısı olacaklarını bildirir. Bu mücadelenin sonunda mutlaka zafere erişileceği taahhüdünün kesinlikle kaçınılmaz bir gerçek olduğunu belirtir.  Bu nedenle hem elçisinin hem de müminlerin sabretmeleri / kesintisiz bir mücadele yürütmelerini / yılmamalarını emreder. Bu yolda mücadele ederken hataların da yapılacağı ama hatayı farkeder etmez hemen geri dönülmesi gerektiği, hemen Kendisine sığınılmasını, O’na hamd ederek / yönelerek tesbih etmelerini ve hatalardan dolayı da bağışlanma dilemelerini öğütler. Hz.Muhammed’e@ siddetle karşı çıkanların aslında içlerinde taşıdıkları kibir ve gurur nedeniyle bu şekilde davrandıklarını ifade eder.

 

53–56- Ve andolsun ki Biz, temiz akıl sahiplerine bir yol gösterici ve bir hatırlatma olmak üzere Musa’ya “rehber olarak Kitabı” verdik ve İsrailoğullarını o kitaba mirasçı kıldık.  O halde sabret. Şüphesiz Allah’ın vaadi haktır. Günahın için affedilmeyi iste ve akşam sabah (her zaman) Rabbini hamd ile tesbih et. Şüphesiz kendilerine gelmiş kesin bir delil ve yetki olmaksızın, Allah’ın ayetleri hakkında mücadele edenler, göğüslerinde taşıdıkları ancak hiçbir zaman erişemeyecekleri bir üstünlük özentisi nedeniyle sana karşı çıkmaktadırlar. Artık sen onlara karşı Allah’a sığın. Şüphesiz O, en iyi işiten ve en iyi görendir. (Mü’min Suresi 53-56)

 

Mekke müşrikleri hesap vermeye inanmıyorlardı. Zira onlar yaptıklarının hesabını vermeye yanaşmıyorlardı. Hem yönetim olarak halka hesap vermeye yanaşmıyorlar hem de yaptıkları kötülüklerin hesabının bu dünya hayatında gerçekleşmese dahi diğer bir alemde sorulacağını reddediyorlardı.  Bunun gerekçesi olarak daha önce ifade edildiği gibi zenginlikleri ve üstünlüklerinin Cenab-ı Hakk’ın kendilerini seçmesinden kaynaklı olduğunu kabul ediyorlardı. Bu nedenle hesap günü olsa da kendilerinin hesaba çekilmeyeceklerini iddia ediyorlardı.

Diğer taraftan yerlerin ve göklerin, kıyamet günü bozulmasını, yok edilmesini ve yeniden inşa edilmesini imkânsız görüyorlardı. Buna paralel olarak halihazırdaki Mekke’deki şirk iktidarının da yıkılıp yerine yeni bir düzenin / sistemin/ yönetim yapısının kurulacağını reddediyorlardı. Tıpkı kozmik kıyameti inkâr edip imkânsız olarak görmeleri gibi dünyevi iktidarlarının yıkılmasını da imkânsız olarak görüyorlardı.

Halbuki Cenab-ı Hak için ne yerlerin ve göklerin yaratılmasında ne de insanların yaratılmasında herhangi bir zorluk yoktur. O bir şeyin olmasını dilediğinde ona sadece “ol” der. O, “ol” dediği anda o şey oluverir. İnsanlar da önce bir damla su iken varlık dünyasına çıkarılmadı mı? İnsanoğlunun yaşam ihtiyaçları doğumundan ölünceye kadar yine Allah tarafından sağlanmıyor mu? Bu nimetler amaçsız mıdır? Ayrıca kör ile gören bir olmadığı gibi iyi insan ile kötü insan bir midir? Adalet ve zulüm aynı mıdır? İnsanın tercihlerinin, yaptıklarının bir sonucu olmayacak mıdır? Allah bütün kullarına karşı merhametli ise mazlum kullarının hakları, iyi insanların iyiliklerinin karşılığı verilmeyecek midir? Zalim kullarını da yaptıkları zulümlerden vazgeçirmek için rahmetinin gereği olarak Rabbimiz uyarmayacak mıdır?

 

57-68-Elbette göklerin ve yerin yaratılması, insanların yaratılmasından daha büyüktür. Ama insanların çoğu bilmiyorlar. Kör ile gören eşit olmaz. İman edip salih amel işlemiş olanlar ve kötülük yapanlar da eşit değildir. Ne kadar da az düşünüyorsunuz?  Şüphesiz o Saat (kıyamet kopuş anı) elbette gelecektir. Onda hiç şüphe yoktur. Fakat insanların çoğu inanmıyorlar. Sizin Rabbiniz: “Bana yalvarın, dua edin ki size karşılık vereyim. Şüphesiz Bana ibadet / itaat etmekten büyüklenen kimseler yakında horlanmış olarak cehenneme gireceklerdir” dedi. Allah, içinde dinlenesiniz diye geceyi, göz açıcı bir aydınlık olarak da gündüzü sizin için kılandır. Şüphesiz Allah insanlara karşı bir lütuf sahibidir. Velâkin insanların çoğu şükretmezler (karşılığını ödemezler).  İşte, her şeyin yaratıcısı Rabbiniz Allah budur. O’ndan başka ilah yoktur. O halde nasıl oluyor da döndürülüyorsunuz? İşte Allah’ın ayetlerini bile bile inkâr eden kimseler böyle çevriliyorlar.  Allah, sizin için yeryüzünü bir karargâh, göğü de bir bina yapan, size şekil veren –ki şekillerinizi ne de güzel kılmıştır– ve sizi temiz şeylerden rızklandırandır. İşte O, Rabbiniz Allah’tır. –İşte, alemlerin Rabbi olan Allah ne cömerttir! –  O, diridir, ondan başka ilah yoktur. Bu nedenle, dini sadece O’nu halis kılarak O’na dua edin. Hamd / övgü / yönelim yalnız alemlerin Rabbi Allah’adır.  De ki: “Bana Rabbimden apaçık deliller geldiği zaman, şüphesiz ben, o, sizin Allah’ı bırakıp taptıklarınıza ibadet / itaat etmekten kesinlikle men edildim ve ben alemlerin Rabbine teslim olmakla emrolundum.  O, sonra güçlü kuvvetli bir çağa erişmeniz, sonra da ihtiyarlar olmanız, adı konmuş bir süreye ermeniz ve de aklınızı kullanmanız için sizi topraktan, sonra nutfeden, sonra alekadan (embriyodan) yaratandır. –Sonra O, sizi bebek olarak çıkarır. Sizden kimi de daha önce vefat ettiriliyor. –  O, yaşatır ve öldürür. Artık O, bir emir gerçekleştireceği zaman ona sadece “ol!” der de o, hemen olur. (Mü’min Suresi 57-68)

 

Ebu Cehil ve avanesinin halkı aldatmak (Firavun ve Haman metaforunda) için ilahi söylemlere benzer olarak ürettikleri söylemler, yüksek idealler ve hedefler içeren politikalar işe yaramıştır. Ebu Talip’in vefat etmeden önce söylediği sözlerden etkilenen bazı Mekke müşrik ileri gelenleri Ebu Cehil’in yaptığı bu propagandalar sonucunda tekrar aldanmış ve şirk düşüncesine tekrar döndürülmüşlerdir.

Mekkeli müşrikler ölüm anının getirdiği içe dönme ve söylenen sözlerin yarattığı derin etkilenmeden kurtularak yeniden peygamberimizin getirdiği ilahi öğreti ile mücadele etmeye başlamışlardır. Bunun üzerine Cenab-ı Hak, onları ahiretteki cehennem azabı ile tehdit eder.

Hz.Muhammed’i@ ve müminleri de mücadelelerinde sabırlı ve kararlı olmalarını emreder. Öyle ki, liderleri olan Hz.Muhammed’in@ vefat etmesi durumunda bile mücadelelerini bırakmamalarını ister. Eninde sonunda onların yaptıklarının cezasını mutlaka göreceklerini bildirir. Bu cezanın bir kısmı bu dünya da bir kısmı da öbür dünya da olsa da cezalarının mutlaka tam olarak verileceğini deklare eder. Tehdit edilen azabın hak olduğu yani Kendi (Cenab-ı Hak) taahhüdü olduğu ve sonunda mutlaka gerçekleşeceğini ifade eder. Böylece ahiret azabı gibi dünya da da zalimlerin mutlaka azaba çarptırılacağını belirtir. Onların eninde sonunda yenilip bozgun, aşağılanma ve yıkılış azabını tadacaklarını ve halkın da tevhidi dünya görüşünün öngördüğü sistemi zorunlu olarak kabul edeceğini bildirir. Bu hususlar yine Hz.Musa @ kıssasının devamındaki metaforlarla işaret edilir;

 

69- 77- Allah’ın ayetleri hakkında mücadele edenlere / tartışanlara bakar mısın? (Haman’ın ürettikleri söylemlerle) Nasıl da aldatılıyorlar?  Kitabı ve Elçilerimize gönderdiklerimizi yalanlayanlar elbette ileride bileceklerdir. Onlar, boyunlarında halkalar ve zincirlerle sürüklenecekler. Onlar kaynar suya sokulacaklar, sonra da ateşte tutuşturulacaklar (yakılacaklar). Sonra onlara: “Sizin Allah’ı bırakıp da şirk koşmuş olduğunuz şeyler nerede?” denir. Diyecekler ki: “Onlar bizden uzaklaştılar. Biz taptıklarımızın bir hiç olduğunu şimdi anladık.”  Allah, kâfirleri işte böyle dalâlette bırakır.  İşte bu, sizin yeryüzünde haksız yere şımarmanız ve azmanız sebebiyledir. Ebediyyen orada kalmak üzere cehennemin kapılarından girin. Artık kibirlenenlerin kalacakları yer ne kötü.  Artık sen sabret, şüphesiz Allah’ın vaadi haktır, gerçekleşecektir. Artık onlara yapıp durduğumuz tehdidin bir kısmını sana göstersek de veya seni vefat ettirsek de onlar, nasıl olsa bize döndürüleceklerdir. (Mü’min Suresi 69-77)

 

Cenab-ı Hak söz verdiği azabın mutlaka geleceğini bildirir ancak bunun vaktini bildirmez. Bu konuda şunları bütün insanların bilmesini ister;

“Vaad edilen azabın gelme vaktini insanlar belirleyemez, elçilerin elinde de böyle bir yetki, güç ve kudret yoktur. Bu konuda tek yetkili ancak Allah’tır. Bu nedenle Allah’ın müminlere vaad ettiği zaferi ve müşrikler için de vaad ettiği yıkım azabının hemen gelmesini Hz.Muhammed’den@ talep etmeyin. O’nun elinde bir şey yoktur. Ne zaman Allah emrederse iste o zaman bu vaad gerçekleşecektir. Geçmiş toplumların bıraktıkları kalıntılar ve onların tarihsel hikayelerini dikkate alır ve iyi incelerseniz o takdirde bu vaadin boş olmadığını, sonunda mutlaka gerçekleşeceğini görürsünüz. Hem de o yıkıma uğramış toplumlar Mekke toplumundan çok daha güçlü, gelişmiş, mamur, zamanının süper gücü ve çok büyük toplumlar olmasına rağmen yıkılıp gitmişlerdir.”

 

78-85-Andolsun ki, Biz senden önce nice Elçiler gönderdik. Onlardan kimini sana anlattık kimini de anlatmadık. Hiçbir Elçi, Allah’ın izni olmaksızın bir ayet / mucize getiremez. Artık Allah’ın emri gelince de hak ile gerçekleştirilir. Batılcılar, işte burada hüsrana uğradılar.  Allah, onlardan bir kısmına binesiniz diye sizin için hayvanları kılandır (yaratandır). Onların bir kısmından da yiyorsunuz. Sizin için onlarda daha nice menfaatler vardır. Gönüllerinizdeki arzulara onlara binerek ulaşırsınız. Ve siz, onların ve gemilerin üzerinde taşınırsınız.  Allah size ayetlerini gösteriyor. Peki, şimdi Allah’ın ayetlerinden hangisini inkâr edersiniz?  Yeryüzünde gezip de kendilerinden öncekilerin sonu nasıl olmuş bir bakmazlar mı? Onlar kendilerinden hem daha çok hem de kuvvetçe ve yeryüzündeki eserlerinin sağlamlığı bakımından daha çetin idiler. Öyle iken kazandıkları şeyler, kendilerine fayda sağlamadı.  Ne zaman ki Elçileri onlara açık bilgilerle / delillerle geldi, onlar kendilerinde bulunan bilgiye güvenerek şımarıklık ettiler (onlarla alay ettiler). Fakat o alay ettikleri şey onları kuşatıverdi.  Sonrasında ise hışmımızı / çetin azabımızı görünce: “Allah’ın birliğine inandık ve O’na şirk koştuğumuz şeyleri inkâr ettik” dediler.  Dediler ama hışmımızı / azabımızı gördükten sonra iman etmeleri kendilerine fayda vermedi. Allah’ın, kulları hakkındaki sürüp giden kanunu budur. İşte o kâfirler bu noktada hüsrana düştüler. (Mü’min Suresi 78-85)

 

Ebu Talib ölüm döşeğinde iken Haşimoğullarına ise şöyle vasiyet etmiştir;

“Muhammed’in sözlerini dinlediğiniz ve emirlerini yerine getirdiğiniz sürece huzur ve emniyette olacaksınız. Onun için O’na tabi olun ve O’na yardım edin. Bu şekilde daima doğru yolda olacaksınız” ([2])

Ebu Talib son demlerinde yeğeni Hz.Muhammed’e ve kardeşi Hz.Abbas’a şöyle vasiyet etmiştir:

“Evladım, ben öldükten sonra Beni Neccar’ın yakınlarının (anne tarafından dedesinin ailesi) bulunduğu Medine’ye git. Zira onlar kendi akrabalarını korumakta herkesten ileridir.” ([3])

 

23.4. Hz.Hatice’nin Vefatı

Ebu Talip’in ölümüyle önemli bir destekçisini kaybeden ve ayrıca amcasına yönelik sevgi ve saygısı nedeniyle onun ölümüne çok üzülen peygamberimiz, amcasının acısını unutamadan daha büyük başka bir üzüntü ile sarsıldı. İnsanlar arasındaki en büyük dostu, yardımcısı, sığınağı ve sevgilisini kaybetti. Hz. Hatice vefat etti. Onun vefatı ile peygamberimiz, aşağılandığı, dışlandığı, saldırıya uğradığı zaman yanında huzur bulduğu sığınağını, can yoldaşını, sevgilisini kaybetmişti.

Ebu Talip ve Hz.Hatice’nin vefatları müminleri de çok üzdü. Bu nedenle o sene ‘Hüzün yılı’ olarak isimlendirildi.

Ebu Talip’in vefatından sonra son derece düşman olmasına rağmen kabile asabiyesi ve vasiyet gereği Ebu Leheb’in peygamberimizi korumaya aldığını görüyoruz. Öyle ki peygamberimize kötü davranan İbnül Gaytalayı tokatlayacak kadar savunuyordu. Fakat bu durum Mekke müşriklerini endişeye sevketmişti. Zira kabile asabiyesine bağlı olarak Ebu Leheb’i de kaybetme korkusuna kapılmışlardı. Ebu Leheb’in peygamberimiz üzerindeki korumasını kaldırması için çeşitli tezgahlara başvurdular ve bir süre sonrada Ebu Leheb’in onu korumadan vazgeçmesini sağladılar.

Ebu Leheb’in korumayı kaldırması sonucunda Mekke müşrik ileri gelenlerinin peygamberimize karşı davranışları giderek kötüleşti. Ebu Talip’in hayatı boyunca koruma kanatları altında dokundurtmadığı yeğenine Kureyş, bin bir türlü eziyetleri yapmaya başladı; Kureyş ayak takımından bazılarının onun yolunu kesip hakaretler yağdırması, Ebu Cehil magandasının onun başından aşağıya toprak / pislik dökmesi vb. eziyetler bunlara verilecek örneklerdir. Ancak bütün eziyetlere rağmen yukarıda açıklanan sebeplerle, peygamberimizi ortadan kaldırma girişimlerine rastlamıyoruz. Ta ki hicrete yakın bir zamana kadar.

 

[1] ) Not:  Kule yapılması için kullanılan “sarh “ kelimesi “yüksek değerli, halk tarafından beğenilecek güzel sözler, söylemler ve propaganda” gibi anlamları da içinde barındırdığından bu anlamalar kinaye olarak alındı

[2] ) İbn Sad

 

[3] ) İbn Sad